Białko – roślinne czy zwierzęce?
Białko pokarmowe jest niezbędnym składnikiem diety warunkującym prawidłowy rozwój i funkcjonowanie organizmu. To podstawowy element budowy wszystkich tkanek, zarówno organizmów zwierzęcych jaki i roślinnych. Białka są są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania centralnego układu nerwowego. Odpowiadają za prawidłową reakcje immunologiczną oraz sprawność fizyczna i intelektualną.
Z czego zbudowane są białka?
Białka zbudowane są z odpowiednio uporządkowanych i połączonych ze sobą aminokwasów. Aminokwasy łączą się ze sobą tworząc różne kombinacje i tym samym różne rodzaje białek. W zależności od rodzajów aminokwasów i ich proporcji w danym białku, możemy określić jego jakość i wartość biologiczną.
Aminokwasy dzielimy na egzogenne i endogenne. Aminokwasy egzogenne (nazywane też niezbędnymi) to te, których organizm nie jest w stanie samodzielnie wytworzyć z materiału dostarczonego z zewnątrz lub wytwarza je w ilości zbyt malej w stosunku do zapotrzebowania. Aminokwasy endogenne to te, które organizm jest w stanie wytworzyć sam, gdy zabraknie ich w pożywieniu.
Białka które zawierają wszystkie aminokwasy egzogenne w odpowiednich ilościach i proporcjach noszą miano białek wysokowartościowych lub pełnowartościwych. Są niezbędnym elementem diety, gdyż ich niedobory prowadzą do niekorzystnych zmian w organizmie.
Jakie białka są najbardziej wartościowe?
Wartość biologiczną białka określa się na podstawie jego składu aminokwasowego. Najbardziej wartościowe białka to białka, które dostarczają odpowiedniej ilości wszystkich niezbędnych aminokwasów. Białkami o najwyższej wartości biologicznej są białka pochodzenia zwierzęcego. Za białko wzorcowe, o idealnym składzie uznaje się białko jaja kurzego – jego skład jest najbardziej zbliżony do składu białek ustrojowych.
Białka pokarmowe pochodzenia zwierzęcego charakteryzują się także lepszą strawnością niż białka pochodzenia roślinnego. Pokarmy roślinne zazwyczaj zawierają błonnik oraz inhibitory enzymów trawiennych, które zmniejszają strawność dostarczanego białka.
Które białko wybrać?
W zdrowej i zbilansowanej diecie nie powinno zabraknąć ani białek pochodzenia zwierzęcego ani białek pochodzenia roślinnego. Trzeba jednak pamiętać, że białka zwierzęce zawierają wszystkie aminokwasy endogenne i próba całkowitego zastąpienia ich białkami roślinnymi wymaga dużej wiedzy i zaangażowania, a i tak nie daje gwarancji, że skomponowany posiłek będzie zawierał komplet niezbędnych aminokwasów.
W przeprowadzonych badaniach niejednokrotnie stwierdzono wyższość białek zwierzęcych nad białkami roślinnymi, głównie ze względu na wartość biologiczną, strawność oraz czystą formę. Warto podkreślić, że choć białka roślinne nie są pełnowartościowe to ich także nie powinno zabraknąć w naszej diecie.
Ile białka potrzebujemy?
Zapotrzebowanie na białko jest indywidualna cechą organizmu. Najwięcej białka potrzebują organizmy, które rosną i rozwijają się, a więc dzieci i młodzież. U osób dorosłych białko jest wykorzystywane głównie do regeneracji starych komórek i tkanek.
Przyjęto, że na 1 kg masy ciała powinno spożywać się 1g białka, jednak w zależności od trybu życia, przebytych chorób, a także w okresie ciąży i karmienia, proporcje te zmieniają się. Kluczowe jest, aby przynajmniej połowa spożywanych białek była pochodzenia zwierzęcego, a także by białka podawać równomiernie w ciągu całego dnia, tak aby występowało we wszystkich posiłkach, razem z białkiem roślinnym – wtedy jego wartość biologiczna jest najwyższa.
